توضيح مقدماتي:
اصلا اصراري ندارم كه اين نوشته را به عنوان يك قصه بخوانيد. يا تحقيق تاريخي. يا چيزي در اين رديف. چه فرقي مي كند؟ دو سه سالي است كه من درگير «چمدان عمو حسين» هستم. من هم بارها, مثل شاهين, وسوسه شده ام بروم در آن را باز كنم و ببينم در درون آن چيست؟ اما نشده, ولي مهم نيست, در عوض بارها و بارها با آن گريسته ام. شايد باورش مشكل باشد. همين الان هم كه اين سطور را مي نويسم بغض مجالم نمي دهد.
راستي چه رازي در انسان و خون ناحق برزمين ريخته اش وجود دارد؟ از هابيل و قابيل گرفته تا بعد و بعد كه از «سياوش» خوانديم و بعد به اسپارتاكوس رسيديم و بعد يحياي پيامبر و بعد هزاران سربدار, با نام و بي نام. تا حسين بن علي و تا چه گوارا و آلنده و لوركا و حنيف نژاد. تا فاطمه مصباح كه در وصيتنامه اش نوشت:«با سيزده بهار از تاريخ عبور» كرده است, و يك صد و بيست هزار بعديش.
من با تعبير شاهين در مورد «عمو حسين»ش موافقم. با اولين نسيمي كه برخون هرشهيد مي وزد بذري به دياري ديگر برده مي شود. امروز يا فردا يا امسال و سالهاي ديگر, اينجا, يا آنجا و جاهاي ديگر. فرق چنداني ندارد. بذر مي رويد و تبديل به درختي تناور, يا كه جنگلي گشن, مي شود. جباران ممكن است بتوانند ما را بكشند. اما «با رويش ناگزير جوانه» چه خواهند كرد؟ پرچم خونخواهي افراشته است. در قالب يك پرچم يا يك پيراهن. بر گنبدي كه به دست نامردمان است يا در چمداني، پنهان در نهانخانه اي... مهم اين است كه ايمان داشته باشيم مرگ پايان پرنده نيست. پايان پرواز نيست. هر شهادت تنها شروع يك پرواز است. در آسماني ديگر، و با پرندگاني كه بالهايشان عشق است و معرفت.
«عموحسين» شاهين از اين قبيل پرنده ها است. او از جمله معدود افسران شرافتمند حزب توده بود كه به رغم خيانت رهبران و به رغم قرار گرفتن در فضاي رعب و وحشت پس از كودتاي 28مرداد هرگز پيمان نگسست, سال 1329 در يك عمليات بزرگ رهبران زنداني حزب توده را از زندان فراري داد. خود به شوروي گريخت. و نمي دانم در آنجا چه اتفاقي افتاد كه اختلافاتش با رهبري فرصت طلب و خائن حزب توده بالا گرفت. چيزهايي از اتفاقات پشت پرده را شنيده و خوانده ايم. اما درباره «ستوان حسين قبادي» مي دانيم كه كيانوري هم در خاطراتش از او با تحقير و كينه ياد مي كند. البته از او توقعي بيش از اين هم نبايد داشت. تا بود مأمور به وظيفه بود و بعد هم كه توفيق «دست بوسي» امام را پيدا كرد همان بود كه بود. و بايد كه از حسين قبادي ها دل پرخوني داشته باشد. تفاوت در همين است. هرچه مي خواهند دروغ و دغل سر هم كنند. و هرچه مي خواهند ياوه هاي خود را در زروقهاي رنگارنگ بپيچند و صادر فرمايند. واقعيت اين است كه «حسين قبادي»ها ايستادند و سر به دار دادند و خطاب به رهبران خائن خود گفتند: «من ني ام در خورد اين ميهماني ـ گند و مردار تو را ارزاني»(شعر عقاب ـ ناتل خانلري)
و اين جرياني است كه همچنان ادامه دارد. تا فرداي تاريخ. فردايي كه انسان ظلمي را برخود روا نبيند و بر هيچ انساني روا ندارد. چون نيك بنگريم داستان ما با خميني هم همين است.
به هرحال وقتي شاهين برايم از «عمو حسين»ش گفت به اصرار از او خواستم تا آن را بنويسد. مدتي تاخير شد. هربار نيمساعتي از عمويش مي گفت ولي پاي نوشتن نمي آمد. تا اين كه بالاخره اين بار تن داد.
كاظم مصطفوي
«چمدان عمو حسين»
شاهين قبادي
در منزل ما چمدان كوچك و كاملا رنگ و رو رفته اي بود كه مثل يك چيز متبرك مورد ستايش همه مان بود. در هر جابجايي همه به هم سفارش مي كردند «آن چمدان كوچك و پوسيده» اول از همه منتقل شود. «بابا» مخصوصا نگران بود كه مبادا كه لابلاي ساير وسايل جا بماند يا با آن مانند ساير وسايل برخورد شود.
از روزي كه خودم را شناختم آن چمدان كهنه با قفلهاي كوچك همان گونه بود.
بارها به آن خيره شده بودم. بارها به خودم گفتم مي روم در آن را يواشكي باز مي كنم و محتوياتش را مي بينم. وقتي هم كه ترس لو رفتن كارم مرا از اقدام باز مي داشت به خودم مي گفتم: «تندي باز مي كنم و ميبندم. كسي كه نمي فهمد».
ولي واقعيت اين است كه هيچگاه جرأت نكردم. هنوز هم كه به آن فكر مي كنم يك احساس عجيب، تركيبي از اشتياق و ترس و يك چيز مرموز ديگر، تمام وجودم را فرا مي گيرد؛ و قلبم شروع به تاپ تاپ مي كند.
در صحبت با « بزرگترها», مشخصا در صحبت با بابا, مي دانستم كه در آن چمدان يك پيراهن سوراخ شده، يك شلوار، يك طناب كلفت و يك جفت دمپايي هست. اين مجموعه نامتجانس تمام محتويات چمدان را تشكيل مي داد.
آن چمدان متعلق به « عمو حسين» من بود. «عمو حسين»ي كه هيچگاه براي بردن چمدان خود نيامد و نخواهد آمد. «عمو حسين»ي كه در سه سالگي از دست دادمش.
در اوائل اصلا نمي توانستم بفهمم و بعد از سالها بود كه فهميدم در حقيقت او چمدان را براي «ما» و مشخصا براي «من» به يادگار گذاشته بود. برادرزاده اي كه هرگز نديد.
اكنون درست 45 سال از عمر آن چمدان مي گذرد. ميهن من در اين 45 سال شاهد چه داستانها و مصايبي كه نبوده است.
طي اين سالها چندين نسل در خانواده ما آمده و رفته اند. اما آن چمدان كوچك هنوز همين طوري هست. هنوز هم در تماس با خانواده يكي از اولين سوالها اين است: آيا چمدان عمو حسين هنوز هست؟ آيا سالم است؟ آيا دست نخورده است؟ ايا هيچ وقت درب آن را باز كرديد؟ آيا محتويات آن سر جاي خود باقي است؟ تا جايي كه مي دانم در آن چمدان اسرار آميز هرگز باز نشده است.
در آن چمدان، آخرين وسايل فردي حسين قبادي، ستوان يكم شهرباني, قرار دارد.
او در تيرماه سال 1343 در اوج سرفرازي به فرمان مستقيم شاه خائن و وطن فروش در زندان قصر تيرباران شد.
پدرم آن آخرين متعلقات عمو حسين را با جنگ و دعوا از ساواك تحويل گرفته بود. لباسي كه سوراخ سواخ و خونين شده؛ به اضافه طنابي كه دستهاي عمو حسين را با آن به تيرك اعدام بسته بودند, مادر بزرگم با دستهاي خود آنها را شسته و در شركت «توليد دارو», جايي كه بابا در آن زمان در آن كار مي كرد ضد عفوني كرده بودند.
آن چمدان آرامگاه آخرين وسايل عمو حسين است.
حسين قبادي متولد 1301 بود و هنگام شهادت 42 سال داشت. در هنگام تيرباران با شجاعت تمام گفته بود «نيازي به چشمبند ندارم. از مرگ اصلا نمي هراسم». جلاد در وحشت از جسد عمو حسين. به او دو تير خلاص زده بود.
در اتاق ميهماني ما عكس بزرگ عمو حسين با لباس نظامي همواره در بالاي اتاق قرار داشت. كوتاه قد اما چهارشانه و چغر. هر بار كه كسي براي اولين بار به خانه ما مي آمد يكي از كنجكاويهايش اين بود كه اين عكس كيست؟ و من با فخر مي گفتم او «عمو حسين» است.
از همان كودكي مي دانستم كه در مورد عمو حسين نبايد زياد صحبت كنم. و ميگفتم « اما او ديگر در بين ما نيست.» در سالهاي ستمشاهي و زماني كه خفقان شاه بيداد كرده بود بارها برخي از دوستان پدرم كه ديگر رژيمي شده بودند, با اصرار از پدرم مي خواستند كه «اين عكس را از اتاق ميهماني تان برداريد. چون عده اي حسين را مي شناسند و برايتان خوب نخواهد بود و شما هم كه خود پرونده داريد و ...» . يكبار يكي از اقواممان با وقاحت تمام گفت اين عكس را برداريد. با اين عكس, و اين اسم, در اين مملكت فاميل شما به جايي نمي رسند. پدرم چنان بر او شوريد كه بي محابا او را از خانه بيرون كرد. هيچگاه پدرم را اين چنين بر افروخته نديده بودم. گفت آن «به جايي رسيدن» پيشكش خودت و هفت جد و آباد فلان فلان شده ات. اين عكس شرف اين خانه است.
زندگي عمو حسين به خصوص از سالهاي 1330 تا 1343 كه از ايران به شوروي رفت و به طرز كاملا عجيبي به ايران بازگشت, مملو از ابهام است. هنوز هم نتوانسته ام پاسخ منطقي به بسياري سوالات در مورد آن دوره از زندگي او را بيابم. چه كنيم كه توده ايها در تاريخ نويسي هم نامرد بوده اند و هم بي شرافت.
من هرگز عمو حسين عزيز را نديدم. آخر هنگامي كه او تيرباران شد فقط سه سال داشتم. او هنگامي كه از شوروي به ايران برگشت, در چند ماهي كه منتظر بيدادگاه بود, خوب مي دانست اعدامي است و شاه از او نخواهد گذشت. لذا اصرار داشت كه هيچكس از خانواده را نبيند و كسي به ملاقات او نيايد تا علقه ها دوباره زنده نشوند و جدايي سخت تر.
و همينطور هم شد.
مراسم تدفين او در آن بعد از ظهر گرم تابستاني در ابن بابويه برگزار شد.، مجلس عزاداري با تمام كارشكني هاي ساواك در منزل كوچكمان در خيابان گلكار تهران و شب هنگام در موطن او در بابل برگزار شد. شگفت آور است اما بعد از اين همه سال تمام صحنه ها را به ياد دارم. شيونهاي اقوام, ضجه هاي عمه ام كه او را بزرگ كرده بود و گريه هاي سيل آساي بابا كه «آقا داداش» ,و در حقيقت پدر واقعي, خود را از دست داده بود, را به وضوح به ياد دارم.
بعدها فهميدم عمو حسين و پدرم كه چندين سال از او كوچكتر بود در حقيقت همرزم هم بودند و علقه اي بسا فراتر از صرف نسبت برادري به هم داشته اند.
در سالهاي كودكي ياد گرفته بودم كه پنجشنبه بعد از ظهر, يا به عبارتي شب جمعه, هر طور شده و با هر وسيله بايد به ابن بابويه برويم. كوچه سنگتراشان به سمت دروازه ورودي ابن باويه برايم يك جاده كاملا آشنا شده بود. من نمي فهميدم كه بزرگترها بر سر آن قبر چكار مي كنند, اما مي دانستم كه بايد بر روي آن آب بريزم و آن را و عكس عمو حسين را با دستان خود تميز كنم.
هر بار هنگام خروج از ابن بابويه آن قدر اصرار مي كردم كه دو ريال بدهيم و يك گنجشك كوچك بخريم. بلافاصله هم, چند قدم آن طرف تر, آزادش مي كردم. هميشه به گنجشك مي گفتم «برو به ياد عمو حسين». وقتي پدرم اعتراض مي كرد كه آخر اين گنجشك را همين الان خريديم، مي گفتم «بابا، اين گنجشك هم حتما بچه دارد و بچه هايش منتظرند».
آري من هرگز عمو حسين ، اين چهره افسانه اي خانواده مان را نديدم. اما او هميشه معبود من بود. با نام و ياد او بزرگ شدم و در تمامي مراحل زندگي ام با من بود. هميشه دنبال دوستان عمو حسين بودم و از آنها در مورد عمو حسين سوال مي كردم. « بابا، عمو حسين چطوري بود؟ عمو حسين چه تيپي بود؟ كي به دانشكده شهرباني رفت؟ كي و چطوري سياسي شد؟ خانه شما در تهران آن موقع كجا بود؟ طرح فرار چطوري بود, …»
پدرم هم هميشه در يك تناقض گير مي كرد. از يك طرف دلش مي خواست ساعتها در مورد حسين كه همه چيزش بود بگويد, اما بابا خودش هم پرونده داشت. و نگران بود كه من در مدرسه و اين طرف و آن طرف دهان باز كنم و از «عمو حسين» بگويم و در نتيجه ساواك دوباره به سراغمان بيايد. پدر مي ترسيد اما با وجود اين طاقت نمي آورد و مي گفت و مي گفت. من هم كنجكاوانه سوال, پشت سوال. آخرش هم مي گفت حواست باشد, جلو غريبه ها در مورد عمو حسين زياد حرف نزن. ما كه نمي دانيم آنها كي هستند.
تابستانها كه به زادگاه او در بابل مي رفتم, فقط كافي بود كه يكي مي گفت تو با حسين قبادي نسبتي داري؟ و سيل سوالات من شروع مي شد.
در شمال شعري هست كه خيلي بر سر زبانها بود « بنازم شه قبادي ره، افسر صلح و آزادي ره» هنوز هم بسياري, بخصوص آنها كه كمي سن و سالدار تر هستند, اين شعر را زمزمه مي كنند. اين اولين جمله شمالي بود كه ياد گرفتم.
هر چه كه در اين ساليان در مورد او دستم رسيد را با اشتياق خواندم و دنبال كردم. از كتاب منفور و متفعن « سياه» نوشته تيمور بختيار و « فتح الفتوحات» دروغين و پرطمطراق او در كشف سازمان افسري گرفته تا..... يكبار يواشكي روزنامه كيهان و اطلاعاتي كه خبر تيرباران او را درج كرده بود از كمد بابا كش رفتم و با حرص و ولع خواندم.
سالها به دنبال كشف معماي زندگي حسين قبادي بودم. هنوز هم خيلي از چيزها را در مورد زندگي او نيافته ام.
اين جواني ياغي و نا آرام شمالي، با يك زندگي كاملا پارادوكسي, در نقطه اي كه در 20 سالگي سياسي شد، به سرعت تبديل به يك شورشي سياسي, جوانمرد و يك مبارز تمام عيار سليم النفس گرديد. او در سال 1329 خودش طراح و مبتكر يك عمليات نظامي پر ريسك براي نجات رهبران حزب توده از زندان شد. در شبي كه خود افسر كشيك زندان قصر بود شد آنها را فراري داد و و با اين كار نقطه پاياني بر زندگي نظامي خود گذاشت. در واقع او همه چيز خود را براي اين تصميم فدا كرد. او خوب مي دانست چكار دارد مي كند. و مي دانست كه كارش چه ضربه اي به شاه مي زند.
بعد از انقلاب كه بابا توانسته بود پرونده 1000 و چند صفحه اي اش در بيدادگاه نظامي شاه را بخواند, دريافتيم كه بعد از بازگشت به ايران در دادگاه همانطور استوار بوده است و علي رغم كودتاي 28 مرداد و خيانت رهبران حزب و تمام اختلافاتي كه با آنها و مرامشان پيدا كرده بود, همچنان قاطع بر سر موضع خود بود. او مردانه از مواضع وعملكرد خود عليه شاه و در دفاع از ميهن و حقوق مردم ايستادگي كرد و علي رغم تمام تهديدات و تمهيدات ساواك, سر سوزني از آرمان خود كوتاه نيامد.
هنگام شهادت هيچ از خود در اين دنيا نداشت. هيچ, هيچ. تمام دارايي اش لباسي بود كه برتن داشت.
نام « عمو حسين» همواره برايم مترادف فداكاري، ايستادگي، ريسك پذيري، رادمردي، شجاعت، دفاع از مظلومان، تن ندادن به زور و وفاي به عهد بود.
با ياد او بود كه وارد مبارزه عليه آخوندها شدم. روزي كه مبارزه و سازمان مجاهدين خلق را انتخاب كردم گفتم از برادرزاده حسين قبادي همين شايسته است. آمدم كه راه او را ادامه دهم و به پايان برم جمله اي كه او نيمه تمام گذاشت و رفت. آخر ارزشهاي انقلابي و انساني كه با مرور زمان نمي ميرند. بلكه تكثير مي شوند و رشد مي كنند.
همواره او بود كه مايه افتخار خانواده بود و آن چمدان كوچك و آن عكس بزرگ قدي مايه سرفرازي و سربلندي ما.
اكنون كه دارم اين سطور را مي نويسم به مسير تكامل و جوشش خون كساني مي انديشم كه در مسير حق گام نهاده اند. اين سنت تكامل است كه خوني كه در راه حق بزمين ريخته شود هرگز تباه نمي شود و كسي از جايي مي آيد و آن مسير را دنبال مي كند. گويي كه دست روزگار اين بذر انسانيت را بر مي دارد و در يك بستر مناسب مي كارد تا رشد كند و مشعل انسانيت از نسلي به نسل ديگر منتقل شود . چه بسا كه حتي مثل داستان «چمدان عمو حسين» اين نسلها يكديگر را هم نبينند اما اين پيام از نسلي به نسلي منتقل مي شود و شعله و شعله ورتر مي گردد. كما اين كه من خود نيز يكي از جمله راه يافتگان اين مرام هستم. من از عمو حسين شروع كردم و به مجاهدين خلق ايران رسيدم. سازماني كه برمبناي «فدا» يعني ضد «بقا» هويت يافته است. من حالا مي فهمم كه بنيانگذاران سازمان با خون خود چگونه «بقا»ي سازمان خود را تضمين كردند.
همچنين مطمئنم كه در ميهن من ايران, هزاران هزار, عمو حسين بوده اند و هزاران هزار چمدان كه هيچگاه زبان نگشوده اند. در دوران خميني و آخوندهاي ضد بشري, سراسر ميهن ما داستان عمو حسينها است و چمدانهاي نگشوده.
و اين درك و دريافت خيلي به من اطمينان خاطر مي دهد كه روزي همه چمدانها باز مي شوند و همه ما با ياد عمو حسين و عمو حسينهاي اين ساليان, سرود پيروزي مي خوانيم.
